Khế - Bonsai "Ăn quả trả vàng" quen thuộc gắn liền tuổi thơ
Cây khế là hình ảnh gắn liền với làng quê Việt Nam. Không chỉ cho quả ngọt, cây khế còn có thân hình đẹp, lá xanh quanh năm, hoa tím nhẹ nhàng. Chính vì thế, cây khế ngày càng được ưa chuộng trong nghệ thuật bonsai. Bài viết sau đây sẽ hướng dẫn bạn cách trồng và tạo dáng cây khế bonsai một cách chi tiết, dễ thực hiện.
Vì sao nên chọn cây khế để làm bonsai?
Cây khế có nhiều ưu điểm tự nhiên giúp việc tạo dáng bonsai trở nên thuận lợi. Thân cây thường xù xì, già nua, dễ lên rêu phong sau thời gian trồng. Cành cây mềm dẻo, phân tán hợp lý, rất thích hợp để uốn nắn hoặc cắt giật theo ý muốn.
Ngoài hình dáng, khế còn hấp dẫn nhờ hoa và trái. Hoa khế màu tím phớt hồng, nhỏ xíu, mọc thành chùm rất bắt mắt. Trái khế chín vàng, có hình ngôi sao khi cắt ngang, vừa đẹp vừa ăn được. Một cây bonsai có hoa, có quả như thế sẽ rất sinh động và giàu sức sống.
Khế còn mang giá trị tinh thần, xuất hiện trong các câu chuyện cổ tích như “Ăn khế trả vàng”. Trồng khế bonsai là cách để gợi nhớ về ký ức tuổi thơ, về những điều giản dị nhưng đầy ý nghĩa.
Cách chọn cây khế để làm bonsai
Người chơi bonsai có thể chọn giữa khế chua và khế ngọt. Cả hai đều phù hợp, nhưng mỗi loại lại có điểm mạnh riêng. Khế chua thường có thân già, xù xì, dễ lên dáng cổ. Còn loại khế ngọt thì quả đẹp, vị dễ ăn, thích hợp để làm cây trưng bày trong sân vườn.
Khi chọn phôi cây, nên ưu tiên những cây đã có thân gốc to, cành già, rễ nổi. Phôi lấy từ cây già, từng bị cắt ngang và đâm chồi mới rất được ưa chuộng. Những vết cắt cũ tạo nên vết sẹo tự nhiên, gợi cảm giác thời gian.
Nếu bạn không có điều kiện lấy phôi từ vườn, có thể tìm mua phôi cây khế tại các nhà vườn bonsai. Nên chọn cây khỏe mạnh, lá xanh, không sâu bệnh. Tránh những cây có cành mọc quá thưa hoặc quá rối, sẽ khó tạo hình sau này.
Trồng cây khế bonsai như thế nào?
Bắt đầu bằng việc xử lý phôi. Sau khi đào hoặc mua phôi cây, cần rửa sạch đất bám ở rễ. Những rễ hư, rễ dài thừa thì nên cắt bỏ, chỉ giữ lại hệ thống rễ chính. Các vết cắt lớn cần bôi keo liền sẹo để tránh nhiễm khuẩn. Rễ cây nên được ngâm dung dịch kích rễ từ một đến hai giờ trước khi trồng.
Chậu trồng cần chọn loại có lỗ thoát nước tốt. Kích thước chậu phải vừa với cây, không quá lớn, không quá chật. Nếu cây dáng trực thì chọn chậu hình chữ nhật, dáng nghiêng có thể dùng chậu tròn.
Đất trồng cần đảm bảo độ tơi xốp. Hỗn hợp gồm đất thịt nhẹ trộn với phân chuồng và tro trấu sẽ rất phù hợp. Lót một lớp than củi hoặc sỏi ở đáy chậu để tăng thoát nước.
Sau khi đặt cây vào chậu, cần cố định phần gốc thật chắc chắn. Dùng dây nhôm buộc nhẹ vào đáy chậu nếu cần. Đổ đất phủ đều đến cổ rễ, ém nhẹ tay. Sau cùng, tưới đẫm nước để cây ổn định và đặt nơi mát khoảng một tuần.
Cách chăm sóc cây khế bonsai
Khế là cây khỏe, ít sâu bệnh, nhưng vẫn cần chế độ chăm sóc hợp lý để phát triển tốt và lên dáng đẹp. Về nước, nên tưới khi đất trên mặt bắt đầu se khô. Mùa nắng có thể tưới mỗi ngày, mùa mưa thì giảm bớt.
Cây khế ưa sáng, nên đặt ở nơi có nắng nhẹ buổi sáng và chiều. Thiếu ánh sáng, cây sẽ yếu, lá to, tán rối và khó ra hoa quả.
Bón phân định kỳ giúp cây ra cành đều, lá đẹp và có thể ra hoa. Có thể dùng phân hữu cơ như phân dê, bánh dầu. Thỉnh thoảng bón thêm NPK tan chậm để kích thích rễ và cành phát triển. Nên tránh bón phân lúc cây đang ra hoa hoặc kết trái.
Sâu bệnh trên khế không phổ biến, nhưng đôi khi có bọ trĩ, sâu cuốn lá hoặc nấm lá. Có thể phun các loại thuốc sinh học như neem oil để phòng ngừa định kỳ. Vệ sinh lá cây thường xuyên để giữ tán sạch và thông thoáng.
Uốn và tạo dáng bonsai cho cây khế
Cây khế có cành mềm, dễ uốn. Có thể bắt đầu tạo dáng sau khi cây ổn định từ ba đến sáu tháng kể từ ngày trồng lại.
Một số dáng cơ bản phù hợp với cây khế như dáng trực đứng, dáng xiêu, dáng hoành ngang,... Mỗi dáng có một ý nghĩa riêng. Chẳng hạn như dáng trực thể hiện sự kiên cường. Dáng xiêu gợi cảm giác phong trần. Còn loại dáng đổ cho cảm giác tự nhiên, mềm mại.
Khi uốn cành, nên dùng dây nhôm chuyên dụng, chọn loại phù hợp với đường kính cành. Quấn dây theo chiều xoắn ốc từ dưới lên, tránh xiết quá mạnh. Sau một đến ba tháng, khi cành đã định hình thì tháo dây ra để tránh hằn sẹo.
Nếu muốn cây phân cành dày, cần áp dụng kỹ thuật cắt giật. Sau khi cành phát triển dài, hãy cắt ngắn lại để kích thích đâm chồi mới. Lặp lại quy trình này nhiều lần, cây sẽ có bộ tán rậm và đẹp tự nhiên.
Kích thích cây khế bonsai ra hoa và kết trái
Một cây bonsai khế đẹp không chỉ ở dáng thế mà còn ở hoa và quả. Để cây khế bonsai có thể ra hoa kết trái trong chậu, cần một số kỹ thuật đơn giản.
Trước mùa ra hoa, nên hạn chế tưới nước vài ngày, sau đó tưới đẫm lại. Kết hợp với bón phân lân (P) cao hoặc phân trùn quế sẽ kích thích nụ hoa phát triển.
Khi cây bắt đầu có hoa, nên đặt ở nơi nhiều nắng để giúp đậu trái tốt. Tránh va chạm mạnh hoặc di chuyển chậu khi đang có nụ vì rất dễ rụng.
Sau khi quả đã hình thành, nên giữ lượng nước ổn định, không để đất khô kiệt. Có thể hỗ trợ thêm kali (K) để quả phát triển ngọt và lên màu đẹp.
Một vài lưu ý quan trọng
Không nên thay đất, cắt rễ hoặc chuyển chậu khi cây đang có hoa hoặc quả. Điều này dễ gây sốc cây, làm rụng nụ, thậm chí cây suy yếu.
Khi thấy lá vàng, nên kiểm tra đất. Nếu đất quá ẩm, cần ngưng tưới vài ngày. Nếu đất kiệt nước, tưới từ từ cho đủ ẩm. Lá rụng bất thường thường là dấu hiệu cây đang phản ứng với môi trường.
Nên đặt cây nơi thông thoáng, có gió nhẹ và nắng nhẹ. Tránh để cây nơi gió lùa mạnh hoặc nắng gắt giữa trưa.
Kiên nhẫn là yếu tố quan trọng nhất khi chơi bonsai. Cây khế càng nuôi lâu, thân càng già, dáng càng đẹp. Đừng vội vàng tạo hình quá sớm, hãy quan sát và điều chỉnh theo từng giai đoạn phát triển của cây.
Khế bonsai là một lựa chọn lý tưởng cho những ai yêu thích vẻ đẹp tự nhiên. Từ một cây ăn trái quen thuộc, khế có thể trở thành một tác phẩm sống động. Hình dáng cổ thụ, hoa tím duyên dáng sẽ tạo nên một điểm nhấn vừa sinh động vừa sâu sắc.
