Tổng hợp kiểu dáng cây duối cơ bản dễ làm

Cây duối từ lâu đã được yêu thích trong giới chơi bonsai tại Việt Nam nhờ vẻ đẹp cổ kính. Bên cạnh đó là hình ảnh thân sần sùi, dễ tạo hình và khả năng sống khỏe. Đặc biệt, cây có dáng tự nhiên mạnh mẽ, biểu cảm, phù hợp với nhiều phong cách tạo hình khác nhau. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng khám phá những kiểu dáng đẹp cho cây duối. Kèm theo phân tích về kỹ thuật tạo hình, giá trị thẩm mỹ của từng dáng.

I. Giới thiệu về cây duối và ưu điểm khi tạo dáng bonsai

1. Đặc điểm nổi bật của cây duối

Thân cây gân guốc, có vảy nứt: Tạo cảm giác cổ kính, rất hợp với các dáng bonsai lão.

Rễ phát triển mạnh: Có thể khai thác để tạo dáng rễ nổi, rễ ôm đá, rễ chùm treo.

Lá nhỏ, mọc dày: Phù hợp để xén tỉa thành các tầng tán rõ nét.

Khả năng sống khỏe, dễ thích nghi: Dễ sống sau khi cắt giật, uốn sửa nhiều lần.

2. Vì sao nên chọn cây duối làm bonsai?

Duối là một trong những loài cây bản địa có lịch sử gắn bó lâu đời với làng quê Việt. Hình ảnh cây duối mang giá trị văn hóa sâu sắc. Khi đưa vào nghệ thuật bonsai, cây duối không chỉ thể hiện vẻ đẹp thiên nhiên mà còn truyền tải cái hồn dân dã của nó.

II. Các kiểu dáng bonsai đẹp phù hợp với cây duối

1. Dáng trực lão 

Đặc điểm: Thân cây mọc thẳng đứng, dày và sần sùi như thân cổ thụ. Gốc to, rễ nổi rõ ràng, tán chia tầng đều từ dưới lên.

Tại sao hợp với cây duối?

Thân duối già rất sần sùi, càng lâu năm càng thể hiện sự lão hóa. Chính vì vậy, dáng trực lão là một lựa chọn lý tưởng, thể hiện được sự kiên cường, bền bỉ.

Kỹ thuật tạo dáng:

Cắt giật liên tục để phần ngọn chậm lớn, tạo độ thu nhỏ dần từ gốc đến ngọn.

Tỉa tán phân tầng đều, mỗi tầng cách nhau rõ ràng.

Tạo bệ rễ xòe tự nhiên, nâng dần qua các lần thay chậu.

2. Dáng xiêu 

Đặc điểm: Thân nghiêng khoảng 45 độ so với mặt chậu, tán phát triển cân đối về hướng nghiêng. Gốc cây chụm chắc vào đất, rễ chống hướng ngược lại thân.

Tại sao hợp với cây duối?

Dáng xiêu phù hợp với những cây duối có thân thiên nhiên nghiêng sẵn. Kết hợp với rễ nổi, dáng xiêu giúp cây toát lên vẻ đẹp mềm mại, sống động.

Kỹ thuật tạo dáng:

Lựa thế gốc nghiêng, giữ phần rễ chắc chắn.

Uốn tay cành về phía trên để tạo thế cân bằng.

Cắt giật đều tay, không để tán phát triển lệch nặng một bên.

3. Dáng đổ 

Đặc điểm: Thân cây chảy xuống dưới mép chậu như thác nước. Phần ngọn thường thấp hơn đáy chậu, tán rủ mềm mại.

Tại sao nên thử với cây duối?

Cây duối có cành dẻo khi còn non, thân già cứng chắc. Nếu tạo dáng đổ từ nhỏ, ta có thể giữ được độ chảy tự nhiên, uyển chuyển. Dáng đổ ở cây duối mang lại cảm giác tĩnh lặng, như thể cây vượt qua hiểm trở mà vẫn sinh tồn.

Lưu ý kỹ thuật:

Chọn chậu cao để tôn dáng.

Cố định thân qua dây nhôm hoặc gông khi cây còn mềm.

Cắt giật sát, tránh để cành mọc loạn phá dáng chảy.

Nên có một cành phụ ngược lại để tạo điểm nhấn cân bằng.

4. Dáng hoành 

Đặc điểm: Thân cây bò ngang mặt đất hoặc nghiêng sát mặt chậu. Gốc nổi, rễ bám chắc.

Phù hợp với duối vì: Duối có khả năng mọc lại từ cành bò sát đất hoặc phần thân sát đất. Khi tạo dáng hoành, có thể tận dụng những gốc duối già rễ nổi, thân sần.

Kỹ thuật:

Cắt ngang thân chính, chọn phần thân bò đẹp nhất làm trục chính.

Dùng dây hoặc nẹp giữ thân sát đất khi cây còn mềm.

Đưa các nhánh phụ mọc lên để tạo tán như cây mọc bò mà vươn lên trời.

5. Dáng rễ nổi 

Đặc điểm: Bộ rễ được phô ra ngoài, bám chắc xuống đất hoặc chậu. Thân mọc lên từ cụm rễ như chân đế.

Tại sao duối rất hợp?

Rễ duối khỏe, dễ phát triển chùm, ít bị úng. Rễ già sẽ trở nên thô ráp, rất già cây và độc đáo. 

Lưu ý khi tạo dáng:

Trồng cây trên giá thể cạn, để lộ phần gốc rễ dần.

Có thể trồng cây trong chậu có khe thoáng để rễ tự tìm đường đi.

Sau khi rễ thô và đẹp, cố định và chuyển sang chậu thấp để khoe rễ.

III. Những lưu ý về chọn phôi và cách nuôi dưỡng cây duối theo từng dáng

1. Cách chọn phôi cây duối

Dáng trực lão: Chọn cây có thân thẳng, gốc to, thân dần nhỏ từ gốc đến ngọn. Nên ưu tiên cây có da sần sùi, vỏ nứt nẻ.

Dáng xiêu/đổ: Chọn những cây mọc lệch, có thế nghiêng hoặc bị gãy tự nhiên. Cành nhánh phân bố đều là điểm cộng.

Dáng hoành: Cây có thân bò sát đất hoặc có dáng nằm ngang từ nhỏ sẽ dễ uốn chỉnh.

Dáng rễ nổi: Phôi trồng trong chậu cạn, đã có hiện tượng rễ nổi hoặc cây mọc từ bầu đá, rễ bám hờ vào đất.

2. Kỹ thuật nuôi dưỡng và tỉa cành

Cắt tỉa: Là kỹ thuật quan trọng bậc nhất với cây duối. Mỗi lần giật giúp cây chia mắt lá, tạo nhiều chồi, tăng độ dày tán.

Nuôi tán: Sau khi giật, nên để cây ra lá tự nhiên trong 1–2 tháng rồi mới cắt tỉa. Điều này giúp cây không bị yếu.

Tạo rễ đẹp: Định kỳ thay chậu và xử lý bầu đất để kích thích cây phát triển rễ mới theo hướng mong muốn.

Phòng sâu bệnh: Duối ít bệnh nhưng dễ bị nấm khi ẩm. Nên phun thuốc phòng nấm định kỳ, giữ chậu thông thoáng.

Cây duối là một trong những loài cây hiếm hoi hội tụ cả yếu tố văn hóa truyền thống và khả năng tạo hình đa dạng. Tùy vào thế cây, chất rễ, đặc điểm thân mà người chơi có thể lựa chọn các dáng khác nhau. Mỗi dáng không chỉ thể hiện kỹ thuật tạo hình mà còn là sự gửi gắm tâm hồn, triết lý sống của nghệ nhân. Người chơi bonsai với cây duối không chỉ là chơi dáng mà còn là tìm về cái hồn của đất, làng quê.