Sanh cổ - Bonsai vô giá chưa bao giờ hết hot

Trong giới chơi cây cảnh, cây sanh cổ luôn được nhắc đến như một biểu tượng của đẳng cấp và nghệ thuật. Dù đã trải qua nhiều thời kỳ thăng trầm, cây sanh cổ vẫn giữ vững vị trí hàng đầu trong lòng giới chơi cây. Tại các buổi đấu giá, triển lãm hay thậm chí là trong những cuộc trò chuyện về nghệ thuật bonsai. Sanh cổ luôn là cái tên được xướng lên với sự trầm trồ, ngưỡng mộ. Vậy điều gì khiến cây sanh cổ trở thành bonsai "đắt giá chưa bao giờ hết hot"? 

I. Cây sanh cổ – Biểu tượng của nghệ thuật sống lâu

1. Cây sanh là gì?

Cây sanh là loài cây bản địa của Đông Nam Á, thường gặp ở Việt Nam, Trung Quốc, Thái Lan… Trong tự nhiên, cây sanh có thể cao hàng chục mét, sống hàng trăm năm. Chúng phát triển mạnh mẽ, có khả năng sinh tồn cao, dễ tạo hình.

2. Đặc điểm khiến sanh trở thành lựa chọn số 1 cho bonsai cổ

Khả năng tạo rễ phụ đẹp: Cây sanh dễ phát triển rễ phụ từ cành, tạo ra những đường nét mềm mại. Đây một yếu tố then chốt trong tạo hình bonsai cổ kính.

Lá nhỏ, dễ thu bonsai: Lá sanh có thể thu nhỏ dần theo năm tháng.

Phát triển nhanh nhưng lâu già: Cây lớn nhanh nhưng để đạt độ cổ kính cần rất nhiều năm chăm sóc.

II. Hành trình trở thành cây cảnh quốc dân

1. Lịch sử gắn bó với người Việt

Cây sanh từ lâu đã hiện diện trong văn hóa Việt: từ đình làng, sân chùa, đến sân nhà quan lại. Người xưa trồng sanh không chỉ vì bóng mát, mà còn để thể hiện thế lực, uy quyền. Những cây sanh trăm tuổi ở đình làng như sống cùng lịch sử, chứng nhân thời gian.

2. Từ cây thế đến bonsai nghệ thuật

Vào những năm 80–90, phong trào chơi cây cảnh thế ở miền Bắc phát triển mạnh, sanh là loài cây chủ lực. Người ta bắt đầu tạo dáng, uốn thế, cắt tỉa tỉ mỉ. Từ các thế cơ bản đến những dáng phức tạp đều được thể hiện trên cây sanh. Cây không chỉ có hình dáng đẹp mà còn thể hiện được thần – khí – hồn.

III. Vì sao sanh cổ lại "đắt như vàng"?

1. Giá trị thời gian

Không giống như các sản phẩm công nghiệp có thể sản xuất hàng loạt. Một cây sanh cổ là thành quả của hàng chục, thậm chí hàng trăm năm chăm sóc, uốn nắn. Chính giá trị thời gian này làm nên sự đắt đỏ.

Một cây sanh từ khi gieo trồng đến khi thành "sanh cổ" có thể trải qua nhiều thế hệ. Mỗi vết sẹo, đoạn rễ, khúc thân đều là "chứng tích" lịch sử.

2. Yếu tố độc bản

Không có hai cây sanh cổ nào giống nhau. Mỗi cây là một tác phẩm duy nhất, không thể sao chép. Đây chính là điều tạo nên giá trị nghệ thuật vô song và khiến sanh cổ trở thành mục tiêu săn lùng của giới chơi cây sành sỏi.

3. Tính biểu tượng cao

Trong phong thủy, sanh tượng trưng cho sự sinh sôi, thịnh vượng. Cây càng già, dáng càng đẹp, càng thể hiện sự ổn định, bền vững. Đó là điều mà bất cứ ai cũng mong muốn trong cuộc sống và công việc.

Chính vì thế, nhiều đại gia sẵn sàng chi hàng trăm triệu, thậm chí hàng tỷ đồng để sở hữu một cây sanh cổ.

IV. Những cây sanh cổ đắt giá nổi bật

1. Cây "Mâm xôi con gà" – biểu tượng bonsai Việt

Cây sanh “Mâm xôi con gà” của nghệ nhân ở Hà Nội được mệnh danh là "Tứ đại bonsai". Tác phẩm từng gây tiếng vang khi được trả giá gần 6 triệu USD (120 tỉ đồng) nhưng chủ nhân không bán.

Cây có dáng hoành đặc biệt, thân già cỗi, rễ quấn thân mềm mại, toàn thân nổi sẹo. Mỗi cành, mỗi rễ đều được bố cục như một bức tranh sơn thủy.

2. Sanh cổ vua Bảo Đại

Đây là loại cây sanh cổ có tuổi đời trên 300 năm độc đáo. Hình dáng cây giống như chiếc nỏ đặc sắc. Sanh cổ có giá trị đỉnh cao từng lên đến 30 tỉ đồng. Cây đáp ứng đầy đủ các yếu tố: Cổ - kỳ - mỹ nổi bật vẻ đẹp cổ kính. 

3. Sanh cổ Nham thạch bách niên

Loại sanh cổ này từng gây sốt khi được định giá 20 triệu USD (tức 450 tỉ đồng). Siêu cây này có 9 thân cây nhỏ vạm vỡ, chắc khỏe. Đây là loại cây hiếm có hội tụ 4 yếu tố: Cổ - kỳ - mỹ - văn. Sanh cổ có tuổi đời lên đến 500 năm, đất đá vững chãi. Hiện nay có những người trả giá cao hơn nhưng chủ nhân không bán.

V. Sức hút chưa bao giờ giảm nhiệt

1. Dù thị trường biến động, sanh cổ vẫn giữ giá

Trong bối cảnh thị trường bonsai có lúc trầm lắng, nhiều loại cây cảnh rớt giá, thì sanh cổ vẫn duy trì được sức hút. Các cuộc giao dịch âm thầm trong giới chơi cây vẫn diễn ra với mức giá khiến người ngoài không khỏi giật mình.

2. Không chỉ là cây cảnh – là tài sản

Cây sanh cổ ngày nay được xem như một dạng tài sản đầu tư. Nhiều người mua cây không chỉ để chơi mà còn để giữ giá, để truyền đời. Có những gia đình lưu truyền sanh cổ như bảo vật, chỉ truyền cho con trai trưởng hoặc cháu đích tôn. Cây không còn là cây, mà là ký ức, là lịch sử.

3. Gắn liền với sự phát triển của nghệ thuật bonsai Việt

Các nghệ nhân bonsai nổi tiếng tại Việt Nam hầu hết đều bắt đầu từ cây sanh. Từ việc cắt cành, hãm ngọn, giật cốt, tạo chi, làm tay… tất cả đều được luyện tập trên cây sanh. Không quá khi nói rằng sanh cổ là “người thầy vĩ đại” của bonsai Việt.

VI. Chơi sanh cổ – nghệ thuật đòi hỏi công phu

1. Không dành cho người thiếu kiên nhẫn

Để tạo một cây sanh cổ, không thể tính bằng tháng, mà tính bằng chục năm. Người chơi phải có đam mê, có kinh nghiệm, có kiến thức về thẩm mỹ.

Chỉ riêng việc chăm để rễ phát triển tự nhiên nhưng vẫn theo ý đồ đã là một nghệ thuật. Mỗi mùa thay đất, mỗi đợt tỉa cành đều phải đúng thời điểm.

2. Cần không gian và sự chăm sóc kỹ lưỡng

Sanh là cây ưa nắng, gió, cần độ ẩm ổn định và không chịu úng. Do đó, để giữ cho cây sanh cổ khỏe mạnh, người chơi phải tạo môi trường tương thích. Việc phòng trừ sâu bệnh, giữ dáng cây không biến dạng theo thời gian là cả một quá trình công phu.

3. Tính nghệ thuật – thước đo quan trọng

Không phải cứ cây sanh già là đắt giá. Một cây sanh muốn trở thành tác phẩm nghệ thuật phải hội tụ:

Dáng thế hài hòa, có điểm nhấn và điểm tựa.

Rễ bám chắc, hình rồng cuốn, vươn xa tùy vào ý đồ tạo hình.

Ngọn, chi, tay, tán được chia theo tỷ lệ vàng.

Vỏ cây có sẹo, da nứt nẻ, thân xoắn vặn là biểu hiện của thời gian và khí chất.

VII. Tương lai của sanh cổ trong nghệ thuật bonsai

Dù các dòng bonsai ngoại nhập đang nổi lên, thì sanh cổ vẫn giữ một vị trí riêng. Bởi đây không chỉ là một cây bonsai mà là di sản văn hóa. Nhiều triển lãm bonsai quốc tế bắt đầu chú ý hơn đến sanh cổ Việt Nam. Việc giao lưu, quảng bá, nâng tầm sanh cổ ra quốc tế đang được nhiều nghệ nhân tâm huyết theo đuổi.

Giới trẻ cũng dần quan tâm trở lại cây sanh, nhưng thay vì chờ 50 năm, họ học cách tạo "sanh bán cổ". Dù vẫn còn tranh cãi, nhưng những nỗ lực ấy cho thấy sanh cổ vẫn là biểu tượng sống mãi với thời gian.

Cây sanh cổ không đơn thuần là một bonsai đẹp mà là một tác phẩm sống, mang đậm giá trị tinh thần. Sự đắt giá của sanh cổ không chỉ đến từ số tiền bỏ ra, mà từ công sức, tâm huyết, tình yêu. Chính điều đó khiến sanh cổ trở thành “đắt giá chưa bao giờ hết hot”. Trở thành một huyền thoại sống trong thế giới bonsai Việt.