Độc lạ 1-0-2 bonsai đan rễ dạng lồng hiếm có
Trong thế giới bonsai, người ta luôn tìm kiếm những hướng sáng tạo vượt ra khỏi giới hạn truyền thống. Một trong những lối tạo hình đặc biệt nổi bật chính là bonsai đan rễ dạng lồng. Không theo một dáng thế cố định nào, dáng bonsai đan rễ là sự hòa quyện giữa nghệ thuật tạo hình và sự phát triển tự nhiên của cây. Đây là dòng bonsai không chỉ đơn thuần là “cảnh” – mà là tác phẩm kiến trúc sống.
I. Đặc điểm nổi bật của dáng bonsai đan rễ dạng lồng
1. Bộ rễ – thân là trung tâm thị giác
Khác với các dáng bonsai thông thường tập trung vào phần thân, thế, tán hay ngọn. Bonsai đan rễ tập trung vào phần gốc – thân đan chéo như những mắt lưới. Các nhánh cây (hoặc thân cây con) được bố trí theo trật tự hình học. Đôi khi tạo ra hình dáng như một chiếc giỏ, một chiếc lồng hoặc cột đỡ dạng xoắn. Khi lớn lên, các phần này hóa gỗ, dính liền với nhau và trở thành một khối thống nhất cực kỳ bắt mắt.
2. Đòi hỏi thời gian và kỹ thuật cực cao
Không thể tạo dáng này trong thời gian ngắn. Trung bình một cây bonsai đan rễ cần từ 5 đến 10 năm để hoàn chỉnh hình khối, hóa thân cứng và ổn định dáng. Ngoài ra, quá trình tạo hình đòi hỏi nghệ nhân phải am hiểu hành vi phát triển của cây. Bên cạnh đó là kỹ thuật ghép – bó – cố định – dưỡng để đảm bảo rễ và thân phát triển theo mong muốn.
3. Sự đa dạng trong tạo hình
Lưới ô vuông đều đặn: Các thân cây đan chéo như hàng rào.
Xoắn trụ: Các nhánh xoắn đều quanh trục, tạo thành hình trụ tròn dạng dây thừng.
Cột xương cá: Đan như kiểu xương sống hoặc lồng tre.
Hình học phức tạp: Nghệ nhân tạo thành các hình tam giác, thoi, hoặc vòng tròn đồng tâm như giỏ đan mây tre.
II. Các giống cây phù hợp
Không phải giống cây nào cũng thích hợp để tạo dáng đan rễ. Một số tiêu chí để lựa chọn giống bao gồm:
Dễ ra rễ và nhánh phụ.
Dẻo dai khi còn non.
Tốc độ sinh trưởng nhanh nhưng dễ kiểm soát.
Một số giống phổ biến:
Ficus microcarpa (đa cảnh): Đây là giống phổ biến nhất nhờ khả năng ra rễ không cần đất, dễ ghép, dễ hóa gỗ.
Si, si xanh: Tương tự đa, chịu được uốn nắn mạnh.
Sanh: Loại cây truyền thống Việt Nam, rễ và thân mềm khi còn non, thích hợp đan lưới.
Một số loại sung hoặc cây nhiệt đới có bộ rễ phát triển mạnh
III. Cách tạo dáng bonsai đan rễ – tóm tắt quy trình
1. Chuẩn bị khung
Có thể dùng khung tre, khung nhựa hoặc kim loại nhẹ có dạng giỏ, trụ, lưới, xoắn ốc... Tùy hình dáng mong muốn mà thiết kế khung phù hợp.
2. Trồng cây non
Trồng nhiều cây con xung quanh khung, thường là 20–40 cây nhỏ, chiều cao từ 20–40 cm.
Cây con cần đều tuổi, kích thước, khỏe mạnh, chưa hóa gỗ.
3. Đan & bó cố định
Khi cây đã bén rễ, tiến hành uốn và đan chéo các thân quanh khung theo hình định sẵn.
Dùng dây nhôm hoặc dây nylon cố định các điểm giao nhau.
Cắt tỉa bớt lá, ngọn để cây tập trung phát triển thân – rễ.
4. Dưỡng trong khung (2–3 năm)
Trong thời gian này, cần chăm sóc kỹ lưỡng: tưới nước đều, che nắng gắt, bón phân hữu cơ.
Cắt tỉa định kỳ để giữ đúng hình dáng, tránh thân cây mọc lệch, lấn nhau.
5. Bỏ khung và dưỡng dáng (3–5 năm)
Sau khi các phần thân đã kết dính, hóa gỗ, khung có thể gỡ ra.
Tiếp tục nuôi cây thêm vài năm để dáng vững chắc, gỗ hóa đều, rễ ăn sâu.
IV. Giá trị thị trường và xu hướng chơi cây
Một cây bonsai dạng lồng hoàn chỉnh có thể được định giá từ vài chục triệu đến hàng trăm triệu đồng. Các yếu tố quyết định đến giá cả: Độ tinh xảo của dáng đan, giống cây và tuổi đời cùng kỹ thuật.
Trong các triển lãm cây cảnh, bonsai dạng đan rễ được ưa chuộng như biểu tượng của kỹ thuật vượt trội. Tư duy tạo hình tự do, không giới hạn.
Bonsai đan rễ dạng lồng là một dòng bonsai độc đáo, vượt ra khỏi khuôn mẫu cổ điển. Nó là biểu tượng của sự kiên trì và chính xác của người tạo tác. Dáng bonsai này không phổ biến đại trà vì yêu cầu cao về kỹ thuật, thời gian và hiểu biết sâu về cây. Nhưng cũng chính vì thế, mỗi tác phẩm đều mang một giá trị nghệ thuật và cảm xúc rất riêng. Chúng xứng đáng là điểm nhấn đặc biệt trong bất kỳ khu vườn hay không gian nội ngoại thất nào.
