Bonsai phụ tử hay mẫu tử?
Trong nghệ thuật bonsai, có những dáng cây mang đậm chiều sâu tình cảm của con người. Hai trong số những kiểu dáng biểu tượng nhất về chủ đề gia đình là bonsai phụ tử và bonsai mẫu tử. Đây là hai dáng thể hiện tình cha con và mẹ con theo những cách khác nhau. Tuy nhiên, người chơi bonsai kể cả những người có kinh nghiệm đôi khi vẫn nhầm lẫn giữa hai dáng này. Bài viết sau đây sẽ phân tích toàn diện về hai kiểu dáng này.
I. Khái niệm và ý nghĩa của bonsai phụ tử - mẫu tử
1. Ý nghĩa chung
Cả hai dáng bonsai phụ tử và mẫu tử đều thể hiện tình cảm máu mủ ruột thịt giữa cây chính và cây con. Không đơn thuần là một bố cục cây cảnh, chúng còn là sự gửi gắm tâm tư của nghệ nhân vào cây. Tựa như một thông điệp về lòng hiếu kính, tình cảm gia đình.
2. Sự khác biệt về tính biểu tượng
Dáng phụ tử thiên về hình ảnh người cha nghiêm khắc, mạnh mẽ. Dáng mẫu tử đại diện cho người mẹ hiền từ, ôn hòa, bao dung.
Cùng xuất phát từ một gốc tư tưởng về “gia đình”, nhưng cách thể hiện hai dáng lại rất khác nhau.
II. Bonsai dáng phụ tử
1. Đặc điểm nhận diện
Dáng phụ tử thể hiện cây con mọc từ gốc hoặc rất sát thân cây cha. Cây cha thường có dáng thẳng đứng, vững chãi, thể hiện sự cứng cáp. Bộ rễ nổi mạnh mẽ, tán lá rộng, rắn rỏi. Cây con có thể nhỏ và thẳng, hoặc hơi nghiêng hướng về phía cha.
2. Hình ảnh biểu tượng
Cây cha giống như một người lính già vững vàng giữa gió sương. Cây con là một mầm sống mới, nhỏ bé nhưng đang học cách đứng vững. Dáng phụ tử mang màu sắc trang nghiêm, hướng nội, có phần lạnh nhưng đầy nội lực.
3. Kỹ thuật tạo hình
Để tạo dáng phụ tử, người nghệ nhân thường trồng cây con sát vào cây cha. Cần giữ sự liên kết chặt chẽ giữa hai cây qua hệ thống rễ hoặc bố cục sát nhau. Đồng thời đảm bảo cây cha phải có khí chất vượt trội hơn rõ rệt.
III. Bonsai dáng mẫu tử
1. Đặc điểm nhận diện
Khác với dáng phụ tử, cây con trong dáng mẫu tử không mọc từ gốc cây mẹ mà thường có vị trí hơi lệch. Dáng cây mẹ thường cong nhẹ, mềm mại, gợi cảm giác nữ tính. Tán lá ôm lấy cây con như một cánh tay bảo vệ.
Cây con có thể nghiêng vào cây mẹ, thấp hơn, nằm dưới bóng tán cây lớn. Thân cây mẹ ít khi dựng đứng hoàn toàn mà thường xiên hoặc lượn nhẹ.
2. Hình ảnh biểu tượng
Cây mẫu tử như một bức tranh đầy xúc cảm về tình mẫu tử thiêng liêng. Người mẹ dang rộng vòng tay che chở đứa con. Không chỉ bằng dáng đứng mà bằng cả bố cục tình cảm của tán lá, hướng rễ, thân cây. Nhẹ nhàng, nữ tính nhưng sâu sắc và đầy gắn bó.
3. Kỹ thuật tạo hình
Để tạo dáng mẫu tử, nghệ nhân cần giữ khoảng cách vừa phải giữa cây mẹ và con. Dáng mẹ cong hoặc nghiêng về cây con để tạo sự gắn kết tự nhiên. Tán cây mẹ có thể che một phần cây con, nhưng không nên lấn át.
IV. Dấu hiệu nhận biết
Dù đều có hình ảnh “một cây lớn và một cây nhỏ”. Nhưng nếu quan sát kỹ, bạn sẽ dễ dàng nhận ra những dấu hiệu đặc trưng để phân biệt.
1. Vị trí cây con
Phụ tử: Cây con thường mọc rất sát hoặc từ chính gốc cây cha. Có thể dùng kỹ thuật nối rễ, ghép gốc để hai cây dính liền nhau.
Mẫu tử: Cây con mọc cách cây mẹ một khoảng. Thể hiện sự riêng biệt trong gắn bó, giống như con đang bước đi nhưng vẫn trong tầm che chở.
2. Dáng cây chính
Phụ tử: Thường trực, mạnh mẽ, thân thẳng, dáng đứng vững.
Mẫu tử: Thường nghiêng, cong, uyển chuyển, mang tính nữ, đường nét mềm mại.
3. Mức độ kết nối
Phụ tử: Gắn bó mạnh về hình thể và cấu trúc rễ.
Mẫu tử: Gắn bó bằng không gian và cảm xúc. Cây con được bao bọc bởi tán cây mẹ, chứ không dính liền về mặt rễ.
4. Cảm xúc tổng thể
Phụ tử: Gợi sự nghiêm nghị, khí phách, cứng cỏi.
Mẫu tử: Gợi sự yêu thương, che chở, cảm động.
5. Trường hợp dễ nhầm lẫn
Nhiều người nhầm lẫn khi thấy cây lớn đứng thẳng và cây nhỏ nằm kế bên, tưởng là phụ tử. Nhưng nếu hai cây không cùng rễ và cây lớn có đường cong thì đó rất có thể là mẫu tử.
V. Những lưu ý khi tạo dáng
1. Chọn cây phù hợp
Phụ tử: Nên chọn cây có dáng trực, rễ nổi mạnh: Tùng, thông, cần thăng, khế.
Mẫu tử: Hợp với những cây thân mềm, dễ uốn: Linh sam, si, mai chiếu thủy.
2. Bố trí tiểu cảnh đi kèm
Dáng phụ tử hợp với chậu đá, bố cục mạnh mẽ, đất sỏi thô, thể hiện sự cứng cáp.
Dáng mẫu tử nên phối với cảnh mềm mại như cỏ hoa cánh mềm để tăng cảm giác dịu dàng.
Phân biệt bonsai dáng phụ tử và mẫu tử là việc thấu hiểu triết lý người nghệ nhân gửi gắm. Sự khác biệt nằm trong chi tiết: vị trí cây con, cảm xúc tổng thể và mối quan hệ giữa hai chủ thể cây. Nghệ thuật bonsai không chỉ là trồng cây, mà là kể những câu chuyện. Và trong câu chuyện đó, phụ tử là bài học về sức mạnh, còn mẫu tử là khúc ca về tình yêu thương.
