Bộ ba bonsai cổ trăm tuổi ở Ninh Bình được trả giá triệu đô nhưng chủ nhân vẫn từ chối

Tại làng nghề cây cảnh nổi tiếng Vị Khê, tỉnh Ninh Bình – nơi được xem là “thủ phủ” của bonsai miền Bắc – một bộ ba cây sanh cổ trăm tuổi đang thu hút sự chú ý đặc biệt từ giới sưu tầm trong và ngoài nước. Chủ nhân của bộ cây độc đáo này là anh Nguyễn Minh Hoạt, sinh năm 1980, người dành gần như cả cuộc đời gắn bó với nghề bonsai. Điều đáng kinh ngạc là dù từng có người trả giá tới 1 triệu USD, anh Hoạt vẫn từ chối vì cho rằng “giá trị tinh thần và nghệ thuật của bộ cây vượt xa con số ấy”.

Khu vườn bonsai rộng hàng nghìn mét vuông giữa làng nghề Vị Khê

Khu vườn của anh Nguyễn Minh Hoạt nằm ở trung tâm phường Vị Khê, nơi nổi danh với hơn 800 năm lịch sử làm cây cảnh. Trên diện tích rộng hàng nghìn mét vuông, anh Hoạt trồng và chăm sóc hơn 1.000 cây bonsai thuộc nhiều loại và dáng thế khác nhau. Mỗi gốc cây đều được uốn nắn tỉ mỉ, tạo hình công phu qua từng giai đoạn phát triển.

Từ xa, khu vườn của anh trông như một “bảo tàng bonsai sống” với hàng trăm thế cây độc đáo, nhưng điểm nhấn đặc biệt nhất chính là ba cây sanh cổ đặt ngay lối vào – được anh coi như linh hồn của khu vườn.

Bộ ba sanh Nam Điền – kiệt tác từ thời gian và bàn tay con người

Ba cây sanh cổ này đều thuộc giống sanh Nam Điền – một dòng sanh nổi tiếng có nguồn gốc từ Nam Định, được giới chơi bonsai Việt đánh giá cao nhờ sức sống mạnh mẽ, thân cây dẻo dai, dễ uốn thế và khả năng tạo dáng nghệ thuật cao.

Theo anh Hoạt, ba cây này có tuổi đời xấp xỉ 100 năm. Cây ở giữa cao khoảng 3,5 mét, tán rộng gần 4 mét, được tạo dáng “Long hóa” – một thế cây mô phỏng hình rồng đang bay lên, tượng trưng cho sự thịnh vượng và quyền uy. Hai cây hai bên cao khoảng 3,2 mét, mang thế trực quân tử – dáng cây thẳng, biểu trưng cho sự ngay thẳng, vững vàng và trường tồn.

Thân cây đã bạc trắng, bề mặt vỏ sần sùi, nhăn nheo, những vết cắt tỉa xưa kia gần như đã liền hoàn toàn – tất cả tạo nên vẻ cổ kính, trầm mặc và đầy sức sống. Anh Hoạt chia sẻ: “Da cây chính là nơi thể hiện tuổi đời. Cây càng già thì lớp vỏ càng bạc trắng, sần sùi và nổi gồ. Những vết cắt tỉa từ hàng chục năm trước hầu như biến mất, chỉ còn lại sự liền lạc tự nhiên của thời gian.”

Hành trình chăm sóc và tạo dáng kéo dài hàng năm trời

Anh Hoạt cho biết, anh mua được bộ ba cây quý này vào năm 2019. Thời điểm đó, cây còn được trồng tự nhiên, chưa định hình hoàn chỉnh. Sau khi mang về, anh trồng trực tiếp xuống đất để giúp cây phát triển mạnh, dễ uốn thế và hồi phục nhanh.

Suốt hơn 5 năm, anh cùng đội ngũ thợ lành nghề ngày đêm chăm sóc, cắt tỉa, uốn cành theo từng giai đoạn. Mỗi chi tiết, từ độ cong của cành đến hướng tán lá, đều được tính toán tỉ mỉ để đạt tỉ lệ hài hòa nhất.

Chỉ mới khoảng bốn tháng gần đây, khi cây đã đạt hơn 80% dáng hoàn thiện, anh mới chuyển chúng lên chậu gốm lớn để định hình vĩnh viễn. Anh nói: “Khi đưa cây từ đất lên chậu, giai đoạn đầu vô cùng quan trọng. Nếu không kiểm soát tốt độ ẩm và bộ rễ, cây có thể bị sốc. Tôi phải quan sát từng ngày, giữ đất luôn đủ ẩm và đặt bao cát quanh gốc để giữ nước, hạn chế đất bắn khi tưới.”

Cây sanh vốn là loài ưa nước, nên việc tưới tắm hàng ngày là điều bắt buộc. Ngoài ra, anh còn sử dụng phân hữu cơ, kết hợp cắt tỉa định kỳ để cây luôn giữ được hình dáng mềm mại và tán lá dày đặc.

Giá trị nghệ thuật vượt xa giá trị tiền bạc

Theo giới chơi bonsai, bộ ba cây sanh này không chỉ quý ở tuổi đời mà còn ở kích thước lớn, dáng thế hoàn hảo và thần thái tự nhiên. Mỗi cây dường như có “tâm hồn” riêng – cây trung tâm thể hiện uy lực mạnh mẽ, hai cây hai bên lại mang nét điềm đạm và cân bằng.

Chính sự phối hợp ấy tạo nên một tổng thể hài hòa, vừa có sự uy nghi của rồng, vừa có nét thanh thoát của thế quân tử. Dưới ánh nắng, tán lá xanh mướt, thân cây bạc trắng phản chiếu ánh sáng khiến bộ cây trở nên nổi bật và đầy sức sống.

Một số nhà sưu tầm bonsai từng ngỏ ý mua lại với giá khoảng 1 triệu USD, song anh Hoạt đều từ chối. Anh chia sẻ: “Tôi coi bộ cây này như máu thịt. Nó không chỉ là tài sản mà còn là kết tinh của hàng chục năm đam mê, công sức và tâm huyết. Với tôi, giá trị của nó không thể quy đổi bằng tiền.”

Đánh giá từ giới chuyên môn: “Hiếm có trong hàng vạn cây”

Theo nghệ nhân Nguyễn Công Khánh – Chủ tịch Hội Sinh vật cảnh phường Vị Khê – bộ ba cây sanh của anh Hoạt là trường hợp rất đặc biệt, hội tụ đầy đủ các yếu tố cần có của một tác phẩm bonsai đỉnh cao: tuổi đời, kích thước, dáng thế và kỹ thuật tạo hình.

Ông nhận xét: “Giữa hàng vạn cây, chỉ một vài cây có thể đạt được mức độ hoàn thiện như vậy. Không chỉ ở miền Bắc mà ngay cả trên cả nước, hiếm có bộ bonsai nào có kích thước lớn, tuổi đời lâu và đường nét nghệ thuật tinh tế như bộ ba cây này.”

Giới bonsai đánh giá đây là một trong những bộ sanh cổ đẹp nhất Việt Nam hiện nay, không chỉ về hình thức mà còn về giá trị sưu tầm. Bộ cây này có thể trở thành “biểu tượng nghệ thuật sống” của làng nghề Vị Khê – nơi vốn đã nổi danh với những cây cảnh trị giá hàng tỷ đồng.

Kết luận

Bộ ba bonsai sanh Nam Điền trăm tuổi của anh Nguyễn Minh Hoạt là minh chứng sống cho tinh hoa nghề cây cảnh Việt Nam. Đó không chỉ là ba gốc cây cổ thụ, mà còn là kết quả của sự kiên nhẫn, tỉ mỉ và tình yêu vô bờ bến với nghệ thuật bonsai.

Giữa nhịp sống hiện đại, khi nhiều giá trị truyền thống đang dần mai một, hình ảnh người nghệ nhân ngày ngày chăm sóc từng tán lá, từng vết sẹo của cây trở thành biểu tượng đẹp cho niềm đam mê và sự gắn bó với thiên nhiên. Bộ ba bonsai triệu đô ấy không chỉ là tài sản, mà còn là di sản văn hóa sống của làng nghề Vị Khê – niềm tự hào của người yêu bonsai Việt Nam.